ADS
Percepcja czasu dzieci jest mało zbadana. Nauka obserwowania czasu ich oczami może uczynić życie szczęśliwszym.
Moja rodzina spiera się, czy czas leci najszybciej czy najwolniej.
“Najwolniej w samochodzie!” krzyczy moje dziecko.
“Nigdy!” mówi moja córka. “Jestem za zajęta, żeby czas odsuwał, ale może we wkendy, kiedy siedzimy na kanapie i oglądamy filmy.”
Obaj zgadzają się, że dni po Świętach Bożego Narodzenia i ich urodzinach powoli mijają, gdy zdają sobie sprawę, że muszą czekać kolejne 365 dni, aby ponownie świętować. Ich wiek sprawia, że lata wydają się niekończące.
Przypomina mi to letnie wakacje spędzone na zabawie w jeziorze, skakaniu po świeżo skoszonej trawie i suszeniu ubrań na linie w słońcu. W takich chwilach czas wydaje się wolny.
Według profesora psychologii Queen’s University Belfast, Teresy McCormack, badania dotyczące dzieci i czasu są niewystarczające. Jej badania miały na celu sprawdzenie, czy dzieci mają inny wewnętrzny zegar niż dorośli. Pytań pozostaje więcej niż odpowiedzi.
“Dziwne, że nie znamy jeszcze odpowiedzi na pytania, kiedy dzieci zaczynają mieć prawidłową różnicę między przeszłością a przyszłością, biorąc pod uwagę, że to wydaje się ukształtowywać cały sposób, w jaki my jako dorośli myślimy o naszym życiu,” dodaje. Mówi, że chociaż nie wiemy, kiedy małe dzieci postrzegają czas liniowy, wydają się być uwrażliwione na przewidywalne wydarzenia, takie jak czas jedzenia czy kładzenia się spać od wczesnego wieku. Jest to inaczej niż w przypadku dorosłego czasu liniowego, twierdzi.
Ze względu na swoje zrozumienie zegara i kalendarza dorośli mogą myśleć o punktach czasu niezależnie od tego, kiedy zdarzy się wydarzenie, w przeciwieństwie do dzieci. Również ważne jest semantyka. “Dzieci potrzebują czasu, aby faktycznie stać się w pełni kompetentnymi użytkownikami języka czasowego, używając terminów takich jak wcześniej, potem, jutro i wczoraj,” dodaje. Czytaj o tym, jak język wpływa na czas i przestrzeń.
McCormack dodaje, że sposób, w jaki ludzie dokonują ocen czasu, wpływa na nasze pojęcie czasu. “Czy zadajesz pytanie, gdy wydarzenia się dzieją czy retrospektywnie?” Wielu może zidentyfikować się z jej przykładem. “Czuję, że moje dziecko urodziło się i opuściło dom w mgnieniu oka. Kiedy wychowujesz dzieci, dzień wydaje się wiecznością.”
Ludzie oceniają długość i szybkość czasu niezależnie, badania wskazują. Dzieci poniżej szóstego roku życia mogą ocenić, jak szybko lekcja idzie w klasie, ale ich ocena bardziej zależy od nastroju niż od czasu. Te dwa elementy łączą się później, gdy dzieci zaczynają rozumieć prędkość i długość.
Pamięć to kolejna sprawa.
Wiele badań dotyczy tego, jak mózg przechowuje wspomnienia i zapamiętuje wydarzenia, a także tego, jak postrzegamy czas. Zoltán Nádasdy, profesor psychologii na Uniwersytecie Eötvös Loránd w Budapeszcie, od dawna interesuje się tym.
Nádasdy poprosił swoich kolegów z uczelni w Budapeszcie, aby przeprowadzili badania terenowe na temat postrzegania czasu u niemowląt i dorosłych w 1987 roku. Na przykład chciał dowiedzieć się, dlaczego wypadki wydają się zamazywać czas. Test był prosty. Przedstawili dzieciom i dorosłym dwa jednominutowe filmy i zapytali, który wydał się najdłuższy i najkrótszy.
Ponad 30 lat później Nádasdy i jego zespół powtórzyli eksperyment. Trzy grupy wiekowe obejrzały film sensacyjny o policjantach i złodziejach oraz nieco nudny film o spływie rzecznym, a następnie oceniły czas za pomocą gestów rąk. Wyniki były takie same. “Dzieci w wieku czterech pięciu lat uważały, że film sensacyjny trwał dłużej niż nudny. Większość dorosłych myślała inaczej.”
Gesty ręki pokazywały, że wszystkie trzy grupy wiekowe postrzegały czas jako przepływ poziomy.
Nádasdy sądzi, że eksperyment pokazuje, że ludzie wykorzystują różne oszacowania czasu bez narządu zmysłu.
“Nasze jasne zmysłowe doświadczenie czasu zawsze jest pośrednie, co oznacza, że musimy sięgnąć po coś, co myślimy, że koreluje z czasem,” dodaje. Psycholodzy nazywają to heurystykami. Dzieci mogą sięgnąć po co? Po swoją zdolność do dyskusji.”
To wymienne narzędzie zmienia się, gdy dzieci zaczynają szkołę i uczą się o współbieżności i czasie absolutnym. Heurystyki zastępują je innymi, ale czas nie jest odczuwany. “Szkoła ma harmonogram. Twój dzień jest w całości kontrolowany.”
Wiek nie wpływa na to, jak szybko upływa czas codzienny, ale stan emocjonalny tak.
McCormack dodaje jeszcze dwa aspekty do percepcji czasu dzieci. “Jeden z nich to to, że ich procesy kontrolne nie są takie same jak u dorosłych,” dodaje. “Mogą być bardziej niecierpliwe i mieć trudności z czekaniem,” dodaje. Może być zaangażowanych również ich mechanizmy uwagi. Czas wydaje się wolniejszy, gdy na niego skupiasz uwagę.”
Sylvie Droit-Volet, profesor psychologii na Uniwersytecie Clermont Auvergne we Francji, i John Wearden, profesor emeritus na Keele, zaobserwowali to samo u dorosłych. Uważają, że na codzienne upływanie czasu wpływa stan emocjonalny, a nie wiek. Po prostu mówiąc, szczęście przyspiesza czas. Czas się ciągnie, gdy jesteśmy smutni.
Podczas lockdownu naukowcy odkryli, że stres, mniej zadań i starzenie się spowalnia czas.
Oglądanie filmów grozy lub oglądanie obrzydliwych obrazków może również przedłużyć czas. Inne badania wykazały, że nieprzyjemne spotkania, takie jak podróż pociągiem w godzinach szczytu, wydają się dłuższe niż spokojne.
Adrian Bejan, profesor inżynierii mechanicznej na Uniwersytecie Duke w Durham, w Karolinie Północnej, twierdzi, że fizyczny degeneracyjny potencjalnie może wpływać na percepcję czasu. Jego 1996 roku “fizyka życia” idea, “zakon konstrukcyjny”, została użyta do wyjaśnienia tajemnicy percepcji czasu.
“Największym źródłem informacji dla naszego mózgu jest wzrok, od siatkówki do mózgu,” tłumaczy. “Mózg otrzymuje obrazy filmowe za pośrednictwem nerwu optycznego. Niemowlęta przyzwyczajają się do otrzymywania kilku zrzutów ekranowych, gdy ich mózgi rosną. Osoba dorosła ma większe ciało. Trasy transmisji są bardziej skomplikowane i mają więcej gałęzi, gdy odległość między siatkówką a mózgiem się podwaja. Degradacja przychodzi wraz z wiekiem.”
Twierdzi, że oznacza to, że odbieramy “obrazy umysłowe” ze impulsów narządu zmysłu wolniej wraz z wiekiem. Jako dorośli otrzymujemy mniej zdjęć na jednostkę czasu zegara niż jako dzieci, co tworzy złudzenie czasu skondensowanego.
Badania dotyczące związanych z wiekiem degeneracyjnych zmian neurodegeneracyjnych sugerują, że upośledzenie nerwu wzrokowego może zmniejszyć przetwarzanie informacji i pamięć operacyjną. Konieczne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć to.
Pogląd może mieć znaczenie. Percepcja czasu jest wpływana przez wielkość sceny, łatwość w zapamiętywaniu oraz bałagan. Według psychologów z George Mason University w Fairfax, w Wirginii, dwa pierwsze czynniki wydłużają czas, podczas gdy bałagan i zatłoczenie go skracają.
Nasze mózgi otrzymują kluczowe informacje interoceptywne z naszych serc dotyczące czasu, które zmieniają się wraz z rytmami ich bicia. Jeśli to jest ważne dla naszej percepcji czasu, to nasze tętno może maleć wraz z wiekiem. Nasze tętno osiąga szczyt w miesiącach po narodzinach i stopniowo maleje wraz z wiekiem.
W miarę starzenia się, wielu z nas rozwija mniej płynny i sztywny nawyk. Więcej presji czasu, monotonia, rutyna i skoncentrowanie się na przyszłości niż życie w teraźniejszości przyspiesza czas, zgodnie z badaniami.
Twoje obecne działania są kluczowe dla naszej wiedzy na temat czasu, niezależnie od wieku. Wraz ze wzrostem obciążenia umysłowego, nie doceniamy długości psychicznie trudnych zadań, zmniejszając czas.
Wspaniały dwutygodniowy obóz letni może być bardziej pamiętny niż cały rok akademicki. Nádasdy mówi, że wspomnienia z obozu letniego są prawdopodobnie większe z powodu ilości doświadczeń, które miały miejsce w tak krótkim czasie.
“To możliwe, że osądy ludzi o tym, co tak naprawdę wydarzyło się w określonym okresie czasu, odzwierciedla ich pamięć o ilości nowych rzeczy, które pamiętają, że się wydarzyły,” dodaje. “Na przykład, jeśli jesteś starszym dorosłym, może nie zdarzyć się wiele dużych zmian życiowych w ciągu ostatnich 10 lat.” Gdy się zdarzają, będą równie pamiętne jak obóz letni.
Czy dorośli mogą spowolnić przebieg czasu jak dzieci znali je w przeszłości? Bycie bardziej aktywnym może opóźnić nasze odczucie czasu, podczas gdy zbyt mocne naciskanie na siebie może je skrócić.
Bejan ma inne, mniej wysiłkowe sugestie.
“Spowolnij go jeszcze trochę, zmusz się do robienia nowych rzeczy, aby oderwać się od rutyny,” dodaje. Obdarz siebie niespodziankami. Niezwykłe działania. Usłyszałeś jakieś fajne żarciki? Powiedz! Masz nowy pomysł? Zrób coś. Stwórz coś. Powiedz coś.”
